Włosy jest to wytwór pochodzenia naskórkowego, który zajmuje całą powierzchnię skóry poza obszarem wewnętrznej strony dłoni, podeszwy stóp oraz zgięć stawów. Wyrastają one z zagłębień skóry, które zostały utworzone przez mieszki włosowe. Włosy odgrywają rolę estetyczną i upiększającą człowieka, pozostałe funkcje zeszły w dzisiejszych czasach na dalszy plan. Człowiek ma na głowie nawet 100-150 tysięcy mieszków włosowych, a z pojedynczego mieszka może wyrosnąć w ciągu życia człowieka pomiędzy 20 a 30 włosów. Budowa włosów nie jest tak prosta i oczywista jakby się to mogło zdawać. Budowie włosów można przyjrzeć się, biorąc pod uwagę elementy biologiczne i chemiczne. Wszystkie czynniki wpływają na końcowy wygląd kosmyków. Wiedząc, w jaki sposób zbudowane są pasma, można łatwiej dopasować ich sposób pielęgnacji i lepiej o nie zadbać.
Czym są tak naprawdę włosy?
Włosy są to zrogowaciałe twory naskórka każdego z nas, wyglądające jak nitki. Włosy obejmują większość części ciała, w ich składzie przeważają proteiny (80 procent), składają się również z wody, pigmentów, minerałów i lipidów. Proteiny tworzą we włosach keratynę, wydzielają przez specjalne komórki zlokalizowane w naskórne i nazywane keranocytami. Podstawowym aminokwasem znajdującym się w keratynie jest cysteina, a dzięki zawartej w niej grupie tiolowej możliwe jest produkowanie mostków siarczkowych. To właśnie od ich ilości oraz ich ułożenia zależeć będzie kształt włosa, mogą być one więc proste, falowane czy kręcone.
Jak zbudowany jest włos?
Włos kojarzy się przede wszystkim z jego częścią powierzchniową, jednak warto pamiętać o tym, że zanim stanie się on widoczny, musi on przejść długa drogę. Włos wyrasta z mieszków włosowych, nazywanych kanałami albo pochewką. Zadaniem mieszka włosowego jest ochrona korzenia włosa. Ludzie włosy są widocznie zgrubione na samym początku, a te zgrubienia nazywane są cebulką. Cebulka jest natomiast połączona z brodawką. Macierz cebulki składa się z intensywnie namnażających się komórek. Potem to właśnie one są podstawą rdzenia oraz kory włosa. Przyglądając się przekrojowi poprzecznemu, włos składa się z rdzenia, kory oraz znajdujących się wokół niej osłonki. Rdzeń zlokalizowany jest w osi włosa, jednakże nie stanowi jego trwałej części. Znajduje się tylko i wyłącznie we włosach grubszych i nie w każdym przypadku. Podstawowym elementem składowym włosa jest kora stworzona z wydłużonych i zrogowaciałych komórek, które w rejonie korzenia posiadają jądro. Włosy składają się aż w 80 procentach właśnie z kory. Jest to struktura włóknista, która wygląda jak lina czy sznurek. Osłonka włosa zlokalizowana jest w zewnętrznej stronie, a w ich skład wchodzą płaskie komórki wchodzące na siebie, nazywane inaczej łuskami. Przeważnie łuski są bezbarwne i przezroczyste, a ich celem jest zapewnienie ochrony włosom przed promieniowaniem UV czy też uszkodzeniami mechanicznymi. To właśnie od stanu osłonki będzie zależeć zdrowie włosów. Jeśli jest ona w bardzo dobrym stanie, wówczas włosy są gęste, pełne blasku i łatwe w rozczesywaniu, w przeciwnym razie włosy mogą stać się znacznie uszkodzone. Pojedynczy włos składa się również z łodygi, która wystaje na powierzchnię skóry oraz korzenia znajdującego się w skórze. Korzeń otoczony jest mieszkiem włosowym i zakończony cebulką włosa. Ścianki mieszka włosowego składają się z wewnętrznej oraz zewnętrznej osłonki korzenia i błony szklistej, a sam mieszek włosowy zbudowany jest z części nabłonkowej, czyli macierzy i części łącznotkankowej. To właśnie z macierzy powstaje łodyga włosa, natomiast najważniejszym elementem łącznotkankowym jest brodawka, wyposażona w nerwy i naczynia krwionośne. Dzięki brodawce cebulka włosa otrzymuje wystarczającą ilość składników odżywczych, co ważne jej zniszczenie przyczynia się do trwałej utraty włosa. Łodyga może natomiast bez większych problemów na nowo odrastać.
Budowa chemiczna włosa i jego kolor
Jeśli chodzi o budowę włosów, biorąc pod uwagę skład chemiczny, można zauważyć, iż każdy włos składa się z protein, wody, pigmentów, minerałów oraz lipidów. Włos może mieć pewne charakterystyczne cechy, w zależności od danych proporcji tych substancji. Od ilości we włosach cysteiny będzie zależeć czy będą one kręcone, falowane czy proste. Kolor włosów zależy od ilości pigmentu, czyli melaniny we włosach odpowiedzialnej za ich barwę. Melanina produkowana jest przez melanocyty w macierzy włosa. Można wymienić dwie postacie melaniny, które są odpowiedzialne za różne kolory włosów. Eumelaniny jest odpowiedzialna za ciemny kolor włosów, natomiast feomelanina za czerwony.
Gdzie dochodzi do powstania włosa?
Włosy powstają w cebulce włosowej, która jest częścią mieszków włosowych. Znajdują się one prawie na całym ciele, z pewnymi wyjątkami. Na głowie znajduje się ok. 100-150 tysięcy mieszków, a ta ilość praktycznie do końca życia się nie zmienia. Mieszki zostały stworzone z części naskórkowej, w której w skład wchodzi korzeń włosa, pochewka oraz gruczoł łojowy, a także z części łącznotkankowej i mięśnia przywłosowego.
Cykl wzrostu włosa
Na wzrost włosa wpływa wiele czynników, jest to kwestia indywidualna i zależy od danego obszaru ciała. Włosy zlokalizowane na głowie rosną przeciętnie 2,5 mm tygodniowa. Włosy na nogach rosną przeważnie od 1,2 mm na tydzień. Na cykl życia torebki włosowej wchodzi faza wzrostu oraz odpoczynku. Oddziałuje na całkowitą produkcję włosów. Nowe torebki włosowe pojawiają się i znikają przez właśnie cykl życia włosa, nie są one wytwarzane po urodzeniu. Na cykl włosa składają się pewne etapy.
1. Faza Anagen
Życie pojedynczej torebki włosowej rozpoczyna się właśnie tę fazę, a podczas niej rosną nowe włosy. Zajmuje ona od paru tygodniu do paru lat, w zależności od obszaru, na którym rosną włosy. Czas wzrostu włosa jest różny i zależy od takich czynników jak: płeć, czynniki hormonalne, obszar ciała. 30 procent torebek włosowych wyłączając te znajdujące się na głowie, są w fazie Anagen.
2. Faza Catagen
Etap ten opiera się na powolnym wzroście włosa, na ciele każdego z nas znajduje się ok. 1 procent torebek właśnie w tej fazie.
3. Faza Telogen
Jest to faza odpoczynku, a zarazem kończąca cały cykl życia włosa. Podczas tego etapu włos zostaje oddzielony od torebki włosowej i nie jest już przez to zasilany. Zaprzestaje się wytwarzania nowych komórek włosa, a kosmyk zostaje na danym miejscu podtrzymany tylko przez struktury epidermy. Na końcu tej fazy włos zostaje na swoim miejscu tylko mechaniczne, może więc ulec szybkiemu wypadnięciu podczas czesania włosów czy ich mycia i innych zabiegów. Włos w tej fazie nazywany jest klubowym, a ok. 29 procent włosów znajduje się właśnie w tej ostatniej fazie. Mieszek włosowy stanie się znowu aktywny i zacznie produkować kolejny włos w pierwsze fazie, nie zależnie od tego, czy stary włos wypadnie, czy nie. Proces wzrostu włosa powtarza się cały czas, przez całe życie człowieka.
Jakie są najważniejsze właściwości fizyczne włosów?
- kosmyki przewodzą elektryczność
- włosy wykazują odporność na działanie czynników chemicznych
- niezwykle dobrze reagują na działanie słabych kwasów czy zasad oraz środków utleniających
- potrafią pochłonąć dym nikotynowy
- wykazują się właściwościami biologicznymi, są odporne na fermentacje i gnicie
- pasma są odporne na działanie czynników mechanicznych, ciężko jest je zgnieść
- wykazują umiejętność pochłaniania pary wodnej i w miarę dobrze chłoną tłuszcze roślinne i zwierzęce
Rodzaje włosów oraz sposoby ich pielęgnacji
1. Włosy suche- odznaczają się przede wszystkim zwiększoną kruchością, łamliwością i matowością. W dotyku są szorstkie i sztywne. Dzieje się tak ze względu na niską aktywnośc gruczołów łojowych oraz przesuszenie skóry głowy. Suche włosy mogą być również uwarunkowane genetycznie albo mogą wystąpić przez nieodpowiednią pielęgnację. Żle na włosy wpływają często przeprowadzane zabiegi farbowania, suszenie gorącym powietrzem, używanie lokówki i prostownicy, częsta narażenie na działanie promieni słonecznych, zbyt częste mycie głowy, używanie chemicznych kosmetyków do włosów, nie stosowanie środków wzmacniających (odżywki, maski).
2. Włosy przetłuszczające się- o charakterystycznych tłustych i zlepionych pasmach. Wyglądają mało estetycznie, takie włosy bardzo szybko po wymyciu tracą świeży wygląd. Jest to spowodowane intensywną pracą gruczołów łojowych. Do takich włosów polecane są szampony o działaniu przeciwłojotokowym i antyseptycznym. Dobrze jeśli posiadają w składzie: łopian, czarną rzepę, pokrzywę czy aloes.
3. Włosy normalne- włosy te odznaczają się zdrowym wyglądem i nie mają widocznych problemów. Nie są zniszczone farbowaniem czy innymi zabiegami chemicznymi. Takie włosy należy jedynie odpowiednio nawilżać.
Jakie są funkcje włosów, znajdujących się na ciele człowieka?
1. Funkcja ochronna
- zatrzymanie zanieczyszczeń pyłowych powietrza (włosy znajdujące się w uszach i w nosie)
- przed czynnikami chemicznymi, mechanicznymi oraz promieniowaniem UV
- ciała przed wpływem niskiej oraz wysokiej temperatury
- zatrzymanie ciepła w organizmie
- termoregulacja
- odbieranie bodżców dotykowych
- przeciwdziałanie otarciom skóry w dołach pachowych i łonowych
- zatrzymanie potu spływającego z czoła, brwi ochraniają oczy
2. Funkcja diagnostyczna
Stan zdrowotny włosów może się zmieniać w przebiegu różnych chorób. Co ważne we włosach gromadzą się między innymi pierwiastki, z tego względu dzięki badaniom budowy włosów można określić: obecność narkotyków w organizmie, występowanie albo brak występowania zaburzeń elektrolitowych w organizmie, stopień narażenia na ksenobiotyki, zawartość biopierwiastków w organizmie, czyli ocena żywienia.
3. Funkcja estetyczna
W dzisiejszych czasach najważniejsza dla ludzi jest funkcja estetyczna włosów. Włosy znajdujące się na głowie, stanowią jedno z najważniejszych ozdób każdej kobiety czy mężczyzny. To od nich zależy samopoczucie i pewność siebie. W kontaktach międzyludzkich wiele z nas zwraca uwagę właśnie na wygląd włosów drugiego człowieka. Kiedy stają się one przerzedzone, wówczas może to być dużym problemem natury estetycznej.
Łysienie oraz pozostałe zmiany w stanie włosów
Niekiedy dochodzi do tego, iż w trakcie wzrostu włosa zachodzą pewne negatywne dla tego procesu zmiany, które noszą miano tych patologicznych. Wszystkie patologie wzrostu włosa mogą być przyczyną nadmiernego wypadania kosmyków, co może nawet przyczynić się do łysienia. Łysienie jest to wczesna i nadmierna utrata włosów, które wpływa w dużym stopniu na psychikę człowieka. Łysienie w fazie anagenu występuje po różnych urazach mieszków włosowych i oddziałuje negatywnie na mitozę czy na metaboliczną aktywność. Można wymienić te zjawiska patologiczne, które odpowiedzialne są za wypadanie włosów oraz te, przez które włosy robią się łamliwe i zmienia się ich wygląd. Zjawiskiem patologicznym można nazwać również nadmierne owłosienie. Najbardziej znaną chorobą, która dotyka dużej ilości osób na całym świecie, jest łysienie anagenowe, gdzie do utraty włosów dochodzi przez zatrzymanie podziałów komórkowych macierzy włosa. Wtedy kosmyki stają się cieńsze i słabsze, zaczynają się łamać. Łysienie telogenowe jest to reakcja mieszków włosowych na niekorzystny czynnik, czyli szybkie przejście włosa z fazy wzrostu do fazy katagenu Przez zakończenie tego procesu widocznie wzrasta liczba włosów telogenowych, przez co włosy nadmiernie zaczynają wypadać. A nadmierne owłosienie jest bardzo rzadko spotykanym schorzeniem, które może mieć postać wrodzoną i nabytą. W postaci wrodzonej dochodzi do przerostu włosów mieszkowych, stają się one gęste i długie. W postaci nabytej nadmierne owłosienie jest wynikiem zaburzeń hormonalnych i układu nerwowego.
Włosy pełnią wiele roli, które są ważne dla właściwego działania organizmu. Odpowiadają one przede wszystkim za ochronę skóry, utrzymanie ciepłoty ciała i jej regulacji. Te znajdujące się na głowie powinny spełniać przede wszystkim kwestie estetyczne. Każdy pragnie mieć gęste i lśniące włosy, niekiedy jednak dochodzi do pewnych zaburzeń, przez co tracą one swój dobry stan. Warto pamiętać o odpowiednim dbaniu o włosy, aby móc cieszyć się ich atrakcyjnym wyglądem.
